قسمت اول
ترک های عثمانی
ترک های عثمانی در سه دهه نخست
قرن سیزدهم میلادی، بسان بسیاری از قبایل ترک که در طی یک دوره تاریخی و با
فواصل زمانی دور و نزدیک، از مناطق استپی آسیا به سمت غرب آناتولی می
آمدند، وارد آسیای صغیر شدند. واقعیت آن است که تاریخ دوره نخست عثمانی
مبهم و نقل های مربوط به آن، به اسطوره نزدیک تر است تا تاریخ.
از زمانی که ارطغرل در سال 687
هـ/1288م در گذشت، و فرزندش عثمان- کسی که بعدها دولت عثمانی به نام وی
نامیده شد- بر جای پدر نشست، این امیر نشین به سرعت ترقی کرده، به مرور به
امپراطوری بزرگی تبدیل شد که سرزمین های متعلق به آن در آسیا، اروپا و
آفریقا قرار داشت و از بزرگ ترین دولت های اسلامی شد که تاریخ شاهد آن بوده
است. این دولت نقش قابل توجهی در نشر اسلام در اروپا و دفاع از مسلمانان
در قبال دولت های صلیبی بر عهده داشته است.
نسب آل عثمان
مورخان در نسب این خاندان
اختلاف نظر دارند: برخی آنان را حجازی می دانند که جدشان عثمان به منطقه
قرامان گریخته. برخی دیگر، نسب عثمانی ها را به ابومسلم خراسانی می رسانند.
برخی هم آل عثمان را از چرکسی ها و از فرزندان یافث بن نوح دانسته اند.
این در حالی است که مورخان ترک، برخی به طایفه غز ترکی اشاره کرده و برخی
نام قبیله قابی را نیز بر آن می افزایند. برخی از همین مورخان ترک بر این
باورند که ریشه نخست دولت عثمانی نژاد غز، یعنی ترکمانانی است که تفاوت
چندانی با بیش تر ترک هایی که همراه سلاجقه آمدند، ندارند.
نقل های موجود، در این مسئله
اتفاق نظر دارند که سلیمان شاه، جد سلطان عثمان، سلطان منطقه ماهان (از
مناطق نزدیک شهر بلخ در شمال شرق فارس بوده است) زمانی که چنگیز برای جنگ
به این نواحی آمد، آن مناطق را تصرف و ویران کرد و دولت خوارزمشاهیان را
پایان داده. سلیمان از ماهان خارج شده، به همراه پنجاه هزار نفر جنگجوی
ترکان و چرکس به سوی روم حرکت کرد؛ از حلب و جز آن گذشت و در عبور از فرات
غرق شد. جنازه او را در نزدیکی قلعه جور (قلعه جبیر که ترک ها آن جا را
مزار می گویند) دفن کردند و ترکمان ها و چرکس ها که همراهش بودند، در آن
نواحی پراکنده گشتند. پس از آن ارطغرل راه پدر را ادامه داد تا آن که از
سوی سلطان علاءالدین اول، زمینی را که به عنوان پاداش به وی داده شده بود،
به دست آورد؛ جایی که ریشه و اساس دولت عثمانی در آن جا نهاده شد.
ساختار دینی، نظامی و سیاسی عثمانی ها
چگونگی اوضاع دینی، نظامی و سیاسی دولت عثمانی از زمان امیر عثمان در این چهارچوب قابل شرح است.
1. امیر عثمان به دین اسلام
معتقد بود و ترکان عثمانی از او پیروی می کردند. عقیده دینی آنان، پیش از
وی، روشن نیست. پیوند استوار آنان با سلاجقه روم در آناتولی که دولتی
اسلامی بوده، عامل مهمی در گرویدن آنان به اسلام به عنوان دین رسمی ترکان
عثمانی از زمان امیر عثمان بوده است. اسلام در آینده عثمانی ها نیز تأثیر
زیادی داشته است؛ چرا که نوعی وحدت عقیده را برای آنان فراهم کرد و نوعی
شعور دینی برای آنان به وجود آورد که آنان را پای بند به اسلام کرد. در
کنار این روحیه دیندارانه، روحیه نظامی گری، زمینه نوعی سرکشی و خشونت را
در آنان به وجود آورد که به صورت ویژگی روشن ترکان عثمانی در آمد. آنان این
روحیه نظامی گری را از سرزمین اصلی خود در دشت های آسیا بر گرفته بودند؛
بعدها سلاطین آن را در وجود ترکان تعمیق بخشیدند؛ به طوری که در طول آن
تاریخ عثمانی، همیشه همراه آنان بود.
2. امیر عثمان موفق شد تا در
امارت خود نوعی نظم اداریِ استوار پدید آورد؛ به طوری که در روزگار وی
ترکان عثمانی از نظام قبیله ایِ غیر متمرکز فاصله گرفته، به نظام اداری
متمرکز دست یافتند؛ چیزی که به آنان کمک کرد تا به سرعت به دولتی بزرگ
تبدیل شوند و آنان را برای نقش مهمی که بعد ها به عهده گرفتند، آماده سازد.
3. در این زمان، دو دولت مهم
آسیای صغیر، دولت بیزانس و سلاجقه روم، به دلیل جنگ های طولانی با یکدیگر،
به شدّت ضعیف شده بودند. امری که به لحاظ سیاسی، زمینه را برای تشکیل دولتی
که این خلاء سیاسی را پر کند و جانشین دو دولت یاد شده باشد، فراهم کرد.
4. شکل گیری امارت عثمانی در
شمال غرب آناتولی، در میانه دنیای مسیحیت- جایی که دارالحرب نامیده شده –
از یک سو، و دنیای اسلام (دارالاسلام) از سوی دیگر، نوعی سیاست جنگی را بر
این دولت تحمیل کرد. چرا که امارت های داخل محدوده آناتولی، در مقایسه با
امیر نشین های مرزی رشد و توسعه کند تری داشتند. امیر عثمان توانست پیروزی
های نظامی خود را بر ضد بیزانس در عمل نشان دهد. در این میان، چیزی که به
کمک امیر عثمان آمد، حمله مغولان به سلاجقه روم در سال 1300 میلادی در
آسیای صغیر بود؛ زیرا دولت ترک های سلجوقی از میان رفت و سلطان علاءالدین
سوم در سال 1307م در گذشت. پس از آن بود که امیر عثمان همانند دیگر امرایی
که شمار آنان تا سیزده امیر می رسید، بر ویرانه های دولت سلاجقه روم، اعلام
استقلال کردند. از آن پس، امیر عثمان سلطان نامیده شد و به همین دلیل مؤسس واقعی دولت عثمانی شناخته می شود.
عثمان آگاه بود که عشیره ترک او
با این شمار اندک و به تنهایی قادر به تشکیل دولتی فراگیر و مسلط بر نواحی
مختلف نیست. به همین دلیل، سیاست برقراری پیوند خانوادگی با دولت های
همجوار و نیز به دست آوردن هوادار از مناطق مختلف را دنبال کرده، از
نیروهای شجاعی که شهرتی در جنگیدن داشتند، استفاده کرد. وی یک زن مسیحی از
قیلیقیا برای خود و یک دختر مسیحیِ جوان را برای فرزندش برای ازدواج گرفت.
عثمان هم چنین بر دامنه سرزمینش می افزود و بر برخی از شهرهایی که مهم ترین آن ها بورسا بود،مستولی شد. وی خبر فتح این شهر را در سال 727 هـ/1326م در حالی که در بستر مرگ افتاده بود، دریافت کرد. فرزندش اورخان در رأس نیروهای نظامی فاتح این شهر بود. عثمان وصیّت کرد تا جسدش را در بورسا
در کلیسای قصر که به سرعت، به مسجد تبدیل شد، دفن کنند. پس از آن بورسا
پایتخت جدید دولت ترکان عثمانی شد که بعد ها پایتخت عثمانی از آنجا به قونیه و سپس به استانبول انتقال یافت.
به اجمال، تلاش های جهادی و نظامی عثمانی ها در مرحله نخستِ تاریخ آنان، نتیجه چندین عامل بود که مهم ترین آنها عبارت بودند از:
1. روحیه دینی شدید؛
2. خوی نظامی گری؛
3. موقعیت جغرافیایی امارت عثمانی در شمال غرب آناتولی؛
4. اوضاع سیاسی در مناطق اطراف ترک های عثمانی.
فرهنگ مرزنشینان
برجسته ترین ویژگی فرهنگی که در
امیرنشین ها ترکمن گسترش یافت، همان سنن اصالتا ترکی بود که در چارچوب
فرهنگ اسلامی باقی ماند و به حیات خود ادامه داد. از اینها مهمتر زبان ترکی
بود که به عنوان زبان دولت و ادبیات جایگاهی ممتاز پیدا کرد.
از آثار معماری که در زمان بیگ
ها در آناتولی منصه ظهور رسید، می توان دو مسجد بسیار مهم را نام برد. یکی
مسجد بزرگ در بیرجی که در سال 712هـ/1312م ساخته شد و دیگری مسجد بزرگ
اورخان، در سال 741هـ/1340م در بورسا بنا شد. در نیمه دوم قرن آثار بزرگ
دیگری در عرصه معماری شکل گرفت: از جمله مسجد جامع در مانیسا، مسجد عیسی
بیگ در ایاسولوگ (777هـ/1375م) مدرسه احمد غازی در پچین (777هـ/7375م) و
مسجد سبز در ازنیک (781هـ/1379م) این بناها نشان دهنده سلیقه و ذوق هنری در
این دوران است. تزئین این بناها بمراتب ساده تر از آثار معماری عهد سلجوقی
است. در واقع طرح آنها نیز ویژگی های بس بدیعی را به معرض نمایش می گذارد.
|
امتیاز مطلب : 0
|
تعداد امتیازدهندگان : 0
|
مجموع امتیاز : 0